death and the maiden

Aangewakkerd door de romance tussen kroonprins Willem Alexander en ‘zijn’ Maxima roert Nederland zich de laatste tijd over de misstanden in het Argentinië van de jaren zeventig. Beter laat dan nooit, moeten we maar denken. Want toen Freek de Jonge en Bram Vermeulen in 1978 actie voerden tegen de deelname van Nederland aan het WK voetbal in Argentinië was dat hier aan dovemansoren gericht.

Helaas is Argentinië lang niet het enige Zuid-Amerikaanse land waar militairen aan de macht waren en waar de mensenrechten flagrant geschonden werden. In het Chili van dictator Augusto Pinochet was de situatie misschien nog wel erger. Chili is - hoewel het niet expliciet wordt gezegd - de setting van Roman Polanski’s film DEATH AND THE MAIDEN uit 1994.



Polanski baseerde zich voor zijn film op het gelijknamige toneelstuk van de Chileense schrijver Ariël Dorfman, die in 1973 uit zijn vaderland werd verbannen en pas zeventien jaar later kon terugkeren toen de democratie er weer enigszins hersteld was. Dorfmans verhaal gaat over Paulina Salas, een vrouw die tijdens de dictatuur is opgepakt door de militaire politie en die jaren later de arts herkent die haar destijds keer op keer gefolterd en verkracht heeft. Deze dokter Roberto Miranda luisterde daarbij naar Schuberts ‘Der Tod und das Mädchen’ (ziedaar de titel). De ernstig getraumatiseerde Paulina wil nu eigen rechter spelen en wraak nemen. Haar man, mensenrechtenadvocaat Gerardo Escobar, probeert haar daar van te weerhouden. Hij staat aan het hoofd van een commissie die de schenders van mensenrechten moet opsporen en volgens hem heeft zelfs de grootste misdadiger recht op een eerlijk proces. Bovendien: is deze Miranda wel écht Paulina's folteraar, of verbeeldt zij zich dat? Daarover laten Dorfman en Polanski de kijker tot het laatste moment in onzekerheid.



Als toneelstuk was DEATH AND THE MAIDEN succesvol in de VS, waar het op de planken werd gezet door A-acteurs als Glenn Close, Richard Dreyfuss en Gene Hackman. In de filmversie worden de rollen vertolkt door Sigourney Weaver, Ben Kingsley en de minder bekende Stuart Wilson. Vooral Weaver als Paulina en Kingsley als dokter Miranda acteren sterk. Al kunnen ook zij niet voorkomen dat de film - die grotendeels op één locatie speelt - nogal toneelmatig aandoet.

Daardoor is DEATH AND THE MAIDEN als film minder krachtig dan bijvoorbeeld MISSING, de Oscar-winnende productie waarin regisseur Constantine Costa-Gavras in 1982 de mensenrechten in Chili aan de kaak stelde. Desondanks blijft DEATH AND THE MAIDEN met gemak overeind. En dat is mede te danken aan Polanski, voor wie thema’s als schuld, boete, misdaad en wraak gesneden koek zijn. Vooral in zijn vroege films (zoals MES IN HET WATER, REPULSION, ROSEMARY’S BABY en CHINATOWN) toonde hij zich daarin een meester. Het einde van de film kan voor sommigen onbevredigend zijn, maar misschien is het een wijze les voor Nederlandse politici en publicisten die momenteel over elkaar heen buitelen in de kwestie-Zorreguieta.

Roman Polanski | 1994 | IMDB | printversie