cloaca

‘Cloaca’, zo luidt de groet waarmee de vier hoofdpersonen uit de gelijknamige film elkaar aanspreken. Het is een relict uit hun studententijd, toen het viertal een hechte vriendschap opbouwde. Vijfentwintig jaar later blijkt daar nog bar weinig van over. De vier mannen maken een midlife-crisis door en hun idealen en illusies zijn verdwenen in het rioolputje (cloaca in het Latijn) van het leven.

Zo samengevat lijkt CLOACA een film vol kommer en kwel. Dat klopt ook wel, maar zelden is zoveel treurnis met zoveel humor gebracht. De film is een zwartere variant van het hilarische toneelstuk CLOACA, waarmee Het Toneel Speelt in 2002 dé theaterhit van het jaar scoorde. Regisseur Willem van de Sande Bakhuyzen en scenariste Maria Goos vertaalden hun eigen stuk naar het witte doek en lieten daarbij de komische monologen en dialogen grotendeels intact. Zij konden bovendien werken met dezelfde acteurs, die dankzij de theatertournee volledig op elkaar ingespeeld waren.

CLOACA draait om de manisch depressieve advocaat Tom (Peter Blok) die net van een cocaïneverslaving is afgekickt, de politicus Joep (Gijs Scholten van Aschat) die in de jacht op een ministerspost zijn huwelijk heeft verkwanseld, de mislukte theatermaker Maarten (Jaap Spijkers) die seks heeft met Joep’s 18-jarige dochter, en de gemeente-ambtenaar Pieter – een vereenzaamde homo met een groot financieel probleem. Pieter (Pierre Bokma) heeft zich jarenlang schilderijen toegeëigend uit het gemeente-depot en moet ze teruggeven omdat ze veel geld waard geworden zijn. Als hij dat niet wil schieten zijn oude makkers hem te hulp, maar dan blijken de vrienden van weleer toch geen vrienden meer.

In Trouw vertelde Maria Goos dat CLOACA laat zien ‘hoe meedogenloos mensen zich laten drijven door ambitie en hoe ze zichzelf geweld aandoen door van vriendelijke lieve jongens harde cynische mannen te worden’. Die meedogenloosheid buitte Goos eerder uit in haar toneelstuk FAMILIE, waarin ze de mythe van het warme familiegevoel onderuit haalde. Ook FAMILIE bewerkte ze samen met regisseur Van de Sande Bakhuyzen tot een veelbekroonde film, maar in CLOACA perfectioneerde het duo deze samenwerking.

De film beleefde in september 2003 zijn première tijdens de Nederlandse Filmdagen in Utrecht, waar hij bekroond werd met de speciale juryprijs én de publieksprijs. Tegen alle verwachtingen in werd hij echter overtroefd door VAN GOD LOS en PHILEINE ZEGT SORRY. Onrecht bestaat dus nog, want CLOACA overstijgt alles wat afgelopen jaren in Nederland aan films is gemaakt.

Willem van de Sande Bakhuyzen | 2003 | IMDB | printversie