ajax - daar hoorden zij engelen...

Godenzonen van hun voetstuk geschoten

Het gebeurt niet vaak dat een film meer aandacht krijgt op de nieuwspagina’s dan op de reguliere filmpagina. Het overkwam echter Roel van Dalens documentaire AJAX - DAAR HOORDEN ZIJ ENGELEN ZINGEN. Na de première op het Internationaal Documentaire Festival Amsterdam (IDFA) ging de film eind vorig jaar in roulatie, maar de vertoningen werden ijlings stopgezet nadat anonieme ‘fans’ van andere voetbalclubs gedreigd hadden met aanslagen.

Uiteindelijk begonnen bioscopen de film alsnog te draaien. In risicosteden als Rotterdam, Utrecht en Breda aanvankelijk zelfs onder politiebewaking, maar dat bleek gelukkig overbodig. Wie de documentaire heeft gezien zal hoogst verbaasd zijn over alle commotie. De film is namelijk alles behalve een verheerlijking van de Amsterdamse voetbalclub. Het is veeleer een demasqué van Ajax, waarin de godenzonen en hun begeleiders pijnlijk van hun voetstuk vallen.

Van Dalen en zijn cameraman Mark Bakker mochten het seizoen 1999-2000, waarin Ajax honderd jaar bestond, van zeer nabij volgen. Het jubileumseizoen werd voor de club geen feest: wedstrijd op wedstrijd werd verloren en trainer Jan Wouters moest voortijdig het veld ruimen. Dit sportieve debacle - met ontevreden spelers, een steeds wanhopiger wordende trainer en een radeloos bestuur - vormt de hoofdlijn van de film. Van Dalen wist de neerwaartse spiraal treffend te registreren, met prachtig geschoten wedstrijdfragmenten waarbij het lijkt alsof je zélf in het stadion zit.

Tussendoor snijdt hij nog drie andere onderwerpen aan: de scouting van jonge voetbaltalentjes in Ghana, het drillen van Ajax’ jeugdelftallen en de financiële kanten van het moderne voetbalbedrijf. Hoewel de contrasten met het hoofdverhaal er soms erg dik bovenop liggen, komen de eerste twee onderwerpen goed uit de verf. Er zitten bovendien enkele ontluisterende scènes bij. Bijvoorbeeld van de medische keuring van Ghanese voetballers, waarbij de Ajax-scouts op zijn minst associaties oproepen met vroegere slavenhandelaars. Even ontluisterend zijn de scènes met de jeugdtrainers van Ajax, die er een botte en pedagogisch onverantwoorde aanpak op na blijken te houden. Het dramatische - maar voor de kijker juist aardige - is dat scouts noch trainers dat zelf in de gaten hebben.

Helaas komen de financiën slechts mondjesmaat aan de orde. Erg jammer, omdat de wereld van het betaalde voetbal de nodige misstanden kent. Denk maar aan de overbetaalde middelmatige talenten met ministerssalarissen, de dubieuze zaakwaarnemers en dito bestuurders. Die kant van de voetbalwereld krijgen we nooit te zien bij Studio Sport, en de Ajax-documentaire had mooie inkijkjes kunnen geven.

Ondanks deze tekortkomingen is Van Dalen erin geslaagd om een heel aardige film te maken, die niet alleen voetbalfanaten aanspreekt. Maar lukt dat ook in de praktijk? Navraag bij de distribiteur leert dat in twee maanden tijd zo'n 20.000 mensen de film bezochten. Op zich niet gek voor een Nederlandse productie, en al helemaal niet voor een documentaire. Aan de andere kant is het peanuts wanneer je het vergelijkt met het aantal bezoekers dat Ajax met één uitverkochte thuiswedstrijd in de ArenA haalt. Het valt helemaal in het niet bij het miljoenenpubliek dat voetbal op tv trekt. Houden voetballiefhebbers niet van film? Of houden filmliefhebbers niet van voetbal?

Roel van Dalen | 2000 | IMDB | printversie